Büyük Postane ve Mimarı Mehmet Vedat Tek

Büyük Postane, İstanbul’un Fatih ilçesinin Sirkeci semtinde, Büyük Postane caddesi üzerinde bulunan, Türkiye’nin en büyük postane binasıdır. 1909 yılında inşaatı tamamlanan bina Posta ve Telgraf Nezareti binası olarak hizmet vermiştir. İsmi, 1930’larda “Yeni Postane”,sonradan “Büyük Postane” olarak değişmiştir.

Posta ve Telgraf Nezareti, II. Abdülhamid döneminde Dahiliye Nezareti’ne bağlı olarak çalışmalarını sürdürmüştü. II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesinden sonra hızlı bir şekilde bazı kurumlarda isim değişikliğine gidilir. Bazılarında ise bağlı olduğu nezaretler değiştirilir.

Posta ve Telgraf Nezareti de bu değişimden etkilenen kurumlardandır. 13 Temmuz 1909 tarihinde ünvanı Posta ve Telgraf Müdüriyeti Umumiyesi olarak değiştirilmiş ve Maliye Nezareti’ne bağlanmıştır. Mimar Mehmet Vedat Tek’in eseri olan postane binası, 3.200 metrekarelik alan üzerine kurulmuş 4 katlı bir binadır.

Binanın en dikkat çeken özelliklerinden biri padişaha, diğeri Posta ve Telgraf Nazırı’na ayrılan iki kulesi bulunmasıdır. Bu kuleler için ön cephenin iki köşesi öne çıkarılmış ve yükseltilmiş, son olarak da üstleri kubbe ile örtülmüştür. Bu kulelerde Selçuklu mimarisinde sık kullanılan 8 köşeli yıldız şeklinde yapılmış olan pencereler görülmektedir.

Bunun dışında, 8 köşeli yıldız motifi, bina içerisindeki kat merdiveninin korkuluklarında da kullanılmıştır.

20. yüzyılın başlarındaki çalışmalarıyla tanınan ve Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın en önde gelen isminden biri olan Mimar Vedat Tek 1873 yılında İstanbul’da doğmuştur. Türkiye’nin formel eğitim görmüş ilk Türk mimarı olarak tanınır.

Sirkeci Büyük Postane’den Ankara’da İkinci Meclis binası ve Ankara Palas’a; Kastamonu Hükümet Konağı’ndan Haydarpaşa Vapur İskelesi’ne kadar Osmanlı’nın son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarının pek çok önemli yapısına imza atmıştır.

Sanayi Nefise Mektebi’nin ilk Türk hocalarından biridir. Mimar Vedat Tek tarafından yapılan Büyük postane binası ya da eski adıyla Posta Telgraf Nezareti binası, Vedat Tek’in hayatının en önemli projesi olmuştur. Bu yapı, Vedat Tek’e “Legion d’Honneur”, “Mecidi” ve “Osmani” nişanları ve “Sanayi madalyası” kazandırmıştır.

Daha sonra Saray Baş mimarlığı ve Harbiye Nezareti baş mimarlığı da yapan Tek,Cumhuriyet döneminde de mesleğine devam etmiştir. 1942 yılında hayatını kaybetmiş ve Edirne kapı Şehitliği’ne defnedilmiştir.