Pompei Sütunu Nedir?- Kriptograf 34. Yarışma Cevabı

İstanbul’un en eski sütunu olan ve Sarıyer, Rumeli Feneri’nde bulunan Pompei Sütunu’nun 2000 yıllık tarihi var.

Pompei Sütunu, gemiler Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na girerken denizcilerin Boğaz’ın “sahte” girişine aldanmamaları için kullanılıyordu. Kara ile orada bulunan adacıkların arasındaki 200 metre genişliğindeki su bölümü Boğaz’ın “sahte” girişidir.

Gemiler bu sütunu gördükten sonra Boğaz’ın girişinden geliyorlardı. Sütunu göremeden Boğaz’a girdikleri zaman Boğaz’ın “sahte” girişinden geçmeye çalışıyorlardı ve kayalıklar suya sığ olduğu için gemiler kayalara çarparak parçalanıyordu, geminin içindeki mürettebat da korkunç bir şekilde ölüyordu. Dolayısıyla bu sütunu bilmemek denizcilerin hayatına mal oluyordu.

İpuçlarında bahsedilen kişi ise 16. yüzyılın sonları ile 17. yüzyılın başlarının önde gelen gezginlerinden ve İstanbul’u da ziyaret etmiş olan Fynes Moryson’dur.

Moryson’un babası Thomas Moryson bir politikacıydı ve İngiltere Parlamentosu’nda Grimsby’yi temsilen milletvekilliği yapmıştır. Moryson’un kardeşi Richard Moryson da Leicester temsilcisi olarak milletvekili seçilmişti.

Fynes Moryson bir dönem İngiltere hükumeti için İrlanda’da görev almıştı. 1617 yılında Moryson 12 ülkeyle ilgili ayrıntılı bilgi içeren ilk seyahat kitabı An Itinerary’yi yayımlıyor. Kitap 20. yüzyılda eklemeler de yapılarak “Shakespeare Avrupa’sı: Fynes Moryson’un seyahat rehberinin yayımlanmamış bölümleri” ismiyle yayımlanıyor.

Bu kitapta İstanbul planı da yer almış. Planı Akbank Kültür ve Sanat Baş Danışmanlığı’nca hazırlanan “16. yüzyılda İstanbul” kitabında da görebilirsiniz.

Planda İstanbul’un sadece önemli yerleri işaretlenmiş ve Pompei Sütunu B harfiyle işaretlenmiştir. H harfi ile Galata, A harfi ile kentin 16 mil uzaklığında gemilerin güvenliği için olan fener, D harfi ile ise Rumeli Hisarı işaretlenmiştir.

Üzerinde güneşin resmi bulunan Pompei Sütunu’nun o dönem için olan önemini Topkapı Sarayı ve Ayasofya gibi incilerin de yer aldığı bir planda ve sadece 22 işaretlenmiş yerden biri olması gösteriyor.

Pompei Sütunu’nu bugün de Sarıyer, Rumeli Feneri’nde görebilirsiniz, ama kayalıklara tırmanış ne yazık ki profesyonel yardım olmadan pek mümkün gözükmüyor.