27 Ağustos 1916 yılında Berlin’de doğan Halet Çambel, Türk arkeologdur.
Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaşlaşma sürecinde pek çok alanda katkıda bulunmuş olan Halet Çambel, Karatepe-Arslantaş Höyüğü’nde Türkiye’nin ilk açık hava müzesini kurmuştur.
Babası, Almanya’da askeri ateşelik görevi yapmış Hasan Cemil Bey Atatürk’ün yakın arkadaşıydı. Annesi Remziye hanım ise, dönemin Berlin büyükelçisi İbrahim Hakkı Paşa’nın kızıdır. Ablaları hukukçu ve gazeteci Leyla Çambel, kanser araştırmacısı Perihan Çambel ve kardeşi mühendis Bülent Çambel‘dir.
I. Dünya Savaşı sonrası mütareke döneminde anne babası ile bir süre İsviçre ve Avusturya’da yaşadıktan sonra, cumhuriyetin kurulmasını takiben 8 yaşında Türkiye’ye gelmiştir.
Lise öğrenimini tamamladıktan sonra Fransız hükümetinden aldığı bursla Paris Sorbonne Üniversitesi‘nde 3 yıl arkeoloji lisans öğrenimini görmüş, ayrıca Hititçe ve eski ibranice öğrenmiştir.
1936 Berlin yaz olimpiyatlarında eskrim dalında Suat Fetgeri Aşeni ile birlikte olimpiyatlara katılan ilk Türk kadın sporcu ve olimpiyatlara katılan ilk Müslüman kadın sporcu olmuşlardır.
Turnuva sırasında Adolf Hitler tarafından görüşmeye çağrılan Çambel, görüşmeyeceğini bildirerek reddetmiştir. Halet Çambel 1940 yılında ablası gibi gazeteci olan Nail Çakırhan ile evlenmiştir.
Eşi ile aynı dönemde cezaevinde kalan ve yakın arkadaşı olan Nâzım Hikmet’in otobiyografik romanı “Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim”de “Ne hakkınız var bizi burda saatlerce bekletmeye?” diye bağıran “genç ve güzelliği tuhaf bir kadın” dan bahseder.
“Babası mebus. Kocasıkomünist koyu esmer bir oğlandır.” diye hak arama cesaretinden Halet Çambel’i betimler. Afyon’un Frig yaylasında başladığı çalışma, II. Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle yarım kalınca, çalışmaya tek başına devam etmiştir.
Bu sırada Alman casusu olabileceği şüphesiyle yakalanmış ancak tekrar geri dönerek çalışmalarını sürdürmüştür.
Karatepe Dağlar’ında eşkıyaların yoğun olduğu dönemde tek başına atla gezmiş, konaklamış ve o bölgede “Halet Bacı” olarak tanınmıştır.
1960 yılında İstanbul Üniversitesi‘nde Prehistorya Anabilim Dalı’nı kurdu ve kürsü başkanı olmuştur. 1960 İhtilali’nden sonra 147’ler listesinde yer almış ve görev yaptığı üniversiteden ihraç edilmiştir.
1962-63 yıllarında Almanya Saarbrücken Üniversitesi‘nde misafir öğretim üyesi olarak çalıştıktan sonra tekrar Türkiye’ye dönerek 1963 yılında Prehistorya Kürsüsü Başkanlığı’nı üstlendi ve emekli olduğu 1984 yılına kadar bu görevi sürdürdü.
Halet Çambel akademik dünyada arkeolog, korumacı, çevreci, eğitmen, dil bilimci, mimar, planlamacı, etnograf, düşünür gibi farklı bilimsel kimlikler ile tanınır. Başka açılardan bakıldığında ise sporcu, köycülük önderi, köy öğretmenidir.
0 yorum